لجبازی یا اختلال نافرمانی مقابله جویانه در کودکان

تربیت کودک با اختلال ODD واقعا خسته کننده است چون شما احساس می کنید همه چیز یک جنگ دائمی است. شما فقط از کودک می خواهید تکالیفش را انجام دهد، اسباب بازی هایش را جمع کند، برای مدرسه رفتن آماده شود و ... ولی او هربار امتناع می کند.
والدین و معلمان زیادی از روانپزشکان و مشاوران می پرسند که "برای مدیریت این نوع رفتار چه کار باید کرد؟". اولین و بهترین استراتژی در برخورد با کودکان استراتژی حمایت رفتاری مثبت است. این استراتژی ها بسیار مفید هستند، و وقتی اجرا می شوند، تاثیر به سزایی دارند.
اغلب افراد حمایت رفتاری مثبت را دادن جایزه برای رفتارهای خوب می دانند، و وقتی جایزه دادن بی فایده باشد، فکر می کنند که استراتژی مشکل دارد. در حالیکه حمایت رفتاری مثبت این است که به کودک اجازه دهید یاد بگیرد چگونه می تواند امتیازات خود را به دست آورد. در این استراتژی به کودک نمی گوییم اگر کار نادرستی بکند امتیازاتش را از دست می دهد. حمایت رفتاری مثبت استراتژی قوی تر و مهم تری نسبت به حذف امتیازات است. حمایت رفتاری مثبت روشی برای صحبت کردن، عمل کردن و پاسخ به رفتارها است.


در اینجا 10 نکته مهم در اجرای استراتژی رفتاری مثبت را خلاصه وار ذکر می کنیم.

لازم به ذکر است که این نکات برای همه کودکان کاربرد دارد و فقط مختص کودکان با اختلال ODD نیست.
انتظارات خود را مشخص کنید،
به کودک اجازه دهید با پیروی از این انتظارات امتیاز به دست آورد. این روش خیلی بیشتر از تنبیه کردن و حذف امتیازات در صورت عدم اجرای خواسته های شما موثر خواهد بود.
به کودک اجازه دهید در مورد کارهایی که می خواهد انجام دهد، صحبت کند. وقتی به کودک اجازه کسب امتیاز می دهید، توپ را در زمین او انداخته اید. در این صورت کودک می داند که چه انتظاراتی وجود دارد، و چه کارهایی باید انجام دهد تا این انتظارات را تامین کند. وقتی کودک با تلاش خودش این امتیازات را کسب می کند، احساس غرور و توانمندی خواهد داشت.
وقتی کودک شروع به پیروی از مقررات شما می کند، بجای اینکه بگویید اگر این کار را نکنی، چنین و چنان می کنم؛ به او یادآوری کنید که در حال تلاش برای اجرای قوانین و انتظارات است.
از هشدارهای مناسب استفاده کنید تا کودک بداند، چه اتفاقی بعد از این موضوع خواهد بود.
برای مثال به او بگویید" در 10 دقیقه بازی را تمام کن و برای صرف شام سر میز باش". یا " بعد از دیدن این کارتون باید تکالیفت را انجام دهی". وقتی زمان سپری می شود و او متوجه نشده است به او یادآوری کنید. مثلا بگویید" دو دقیقه دیگه وقت شامه". یا " کارتون تموم داره میشه، تکالیفت یادت نره".
تنظیم تایمر برای کودکانی که هنوز درکی از ساعت ندارند، مفید است. برای جذاب تر شدن موضوع می توان از تایمرهای دیداری که در همه موبایل ها و تبلت ها برنامه اش وجود دارد یا با یک سرچ ساده قابل پیدا کردن است، استفاده کنید.
نمونه ای از تایمر های دیداری
از جملات همدردی و همدلی استفاده کنید تا به کودک نشان دهید احساسش را درک می کنید.

خودتان را به جای او بگذارید و ببینید اگر کسی وارد اتاقتان شود و به شما بگوید" کامپیوترت را خاموش کن و بخواب" چه احساسی خواهید داشت؟ هرچند او کودک است و باید از قوانین بزرگسالان پیروی کند ولی آنها هم احساسات مشابه شما را درشرایط مختلف تجربه می کنند.
می توانید با گفتن جملاتی مثل "من می دانم که واقعا از این بازی لذت می بری و نمی خواهی که آن را تمام کنی ولی تو باید بخوابی تا استراحت کافی داشته باشی و فردا می توانی به بازی کردن ادامه دهی" به کودک نشان دهید که او را درک می کنید.
از جملات مستقیم و کوتاه استفاده کنید،
حتی الامکان از جملاتی که با "می تونی" شروع می شود، استفاده نکنید. مثلا به جای اینکه بگویید " دیگه روی مبل نپر" یا می تونی دیگه روی مبل نپری" از این جملات استفاده کنید: "بنشین"، "از مبل بیا پایین". این جملات را با آرامش و تاکید بیان کنید. اگر امکان دارد از فعالیت های جایگزین استفاده کنید یا کودک را به سمت کارهایی که دوست دارد، هدایت کنید. مثلا به او بگویید "با هم برای پریدن روی ترامپولین به شهربازی می رویم"، یا "بیا با این پازل ها و خانه سازی ها بازی کن"
پاسخ بهتر را زمانی خواهید گرفت که به کودک بگویید چه کاری انجام دهد به جای اینکه به او بگویید چه کاری انجام ندهد. هر چیزی که می خواهید کودک انجام ندهد با بیان مطمئن و آرام بگویید ولی به او توضیح دهید که چه انتظاراتی از او دارید و چه کارهایی باید انجام دهد. گفتن مثال هایی مانند ممکنه بیفتی یا مبل خراب می شود، کمک کننده خواهد بود.
وقتی کودک انتظارات شما را برآورده می کند و به حرفهایتان گوش می دهد، او را به شیوه ای خاص ستایش کنید.
می توانید از مثال های زیر استفاده کنید: " چه خوب اسباب بازی هایت را جمع کردی" یا " امشب روی تکالیفت خیلی خوب تمرکز داشتی" یا "آفرین که به حرفم گوش دادی". ستایش های خاص و بیان رفتارهای سالم به کودک یادآوری می کند که شما چه انتظاراتی از او دارید و تاکیدی بر انتظارات شماست.

موضوع بحث و گفتگو را انتخاب کنید.
اگر کودک 5 ساله خاک بازی می کند و شما این کار را دوست ندارید، اجازه بدهید به کارش ادامه دهد. تا وقتی برای سلامت او ضرر ندارد، به خودش یا دیگری آسیب نمی رساند یا به کسی بی احترامی نمی کند و چیزی را خراب نمی کند، تا حدامکان به او آزادی انجام کار بدهید.

تا حدی که امکان دارد به کودک خود حق انتخاب بدهید.
مثلا از او بپرسید" تی شرت قرمز را می پوشی یا سبز را؟" " اول می خواهی تمرین های ریاضی را حل کنی یا تکالیفت را بنویسی؟" " می خواهی میز را مرتب کنی یا آشغال ها را می بری؟"
چیزهای مد نظرتان را صریح و واضح و هدفمند بگویید.
اگر به کودک گفته اید که قبل از خروج از منزل برای بازی کردن باید اسباب بازی هایش را جمع کند، مطمئن شوید که از قانون شما پیروی می کند و برای انجام ندادن کار با شما چانه نمی زند. تهدید نکنید و از تنبیه هایی که هیچ وقت اجرا نخواهید کرد، استفاده نکنید. کودک شما به سادگی متوجه ارزش حرف هایتان می شود. اگر پشت حرفهایتان ضمانت اجرایی و اطمینان وجود نداشته باشد، او شما را جدی نمی گیرد.

با کودک جدول برنامه ریزی درست کنید
در جدول برنامه ریزی کارهای روزمره، تکالیف، وظایف شخصی (حمام کردن، مسواک زدن و ...) و فعالیت های جذاب را ثبت کنید. با همکاری کودک جدول را درست کنید. کارهای جذاب را در جدول بگنجانید تا کودک حق و امکان انتخاب داشته باشد. توجه کنید که کامل شدن بخشی از برنامه لازمه رفتن به بخش بعدی است. بچه ها دوست دارند در زمان بیکاری کاری انجام دهند، در نتیجه برنامه ریزی برای آنها رفتارهای تکانه ای مانند دویدن و پریدن در محیط خانه را حذف می کند.
از بحث کردن، سخنرانی کردن طولانی و سخنان طعنه آمیز در مورد رفتارهای کودک خودداری کنید
به قوانین خود مقید باشید، با کودک در مورد اجرای قوانین مذاکره نکنید، از قوانین عقب گرد نکنید، قوانین را سخت تر نکنید، با کودک بحث نکنید. اگر کودک بعد از شنیدن قوانین و صحبت های محبت آمیز و همدلانه شروع به بحث کردن یا اوقات تلخی کرد، به او بفهمانید که دیگر به بحث در این مورد ادامه نخواهید داد. به اوقات تلخی های موقتی توجه نکنید. اگر اوقات تلخی ها ادامه داشت، می توانید با تعریف از او و کارهای درستش آرامش کنید، با او همدلی کنید و به حرف هایی که در مورد احساسش می زند، گوش بدهید. بعد از آرام شدن کودک را به سمت کاری که باید انجام می داد، هدایت کنید.
اگر کودک کار خطرناکی انجام می دهد، از او و دیگران در مقابل آن کار خطرناک محافظت کنید. ولی با او وارد مذاکره نشوید و یا برای توقف این رخدادها با او اوقات تلخی نکنید. عصبانی شدن و اوقات تلخی باعث اوقات تلخی بیشتر در آینده می شود. اگر به ایمنی کودک یا افراد دیگر فکر می کنید و نمی توانید او و کارهای خطرناکش را کنترل کنید حتما به روانپزشک کودک و مشاور مراجعه کنید و در صورت بروز خطر با اورژانس و آتش نشانی تماس بگیرید.
این 10 مورد از کارهایی است که برای مدیریت رفتار کودک مبتلا به ODD می توانید انجام دهید، ولی راهکارهای بیشتری هم می توانید پیدا کنید. در صورت وجود مشکل و سوال با شما همراه خواهیم بود.